In flow on the piano

Pianolespraktijk voor jong en oud. Gespecialiseerd in begeleiding van hoogbegaafde leerlingen. 

Als moeder van een hoogbegaafde zoon heb ik mij gespecialiseerd in het lesgeven aan hoogbegaafden. In onze woonplaats wonen er veel en inmiddels heb ik dan ook heel wat leerlingen die hoogbegaafd zijn, mogen begeleiden. Over hoogbegaafdheid is al veel geschreven, maar helaas is er nog steeds in Nederland niet genoeg kennis over aanwezig bij mensen die er niet (in)direct mee in aanraking komen, ook niet bij onderwijspersoneel of in de zorg.

Hoogbegaafdheid is een delicaat onderwerp, omdat de algehele teneur is "Die komen er wel, want ze zijn toch zo slim?" Helaas is dat lang niet altijd het geval, want velen lopen al in het (vaak reguliere) basisonderwijs vast en als ze dat niet doen, dan bestaat de kans dat ze later vaak leerproblemen tegenkomen. Ook hangt er nog steeds een 'elitaire zweem' overheen. Terwijl hoogbegaafden overál te vinden zijn: op 3-hoog achter in Amsterdam, in de chique wijken van Den Haag en in Lutjebroek. Sommigen halen ze uitmuntende cijfers op de basisschool. En als dat niet zo is, dan worden met een beetje geluk ouders in een vroeg stadium door bijvoorbeeld familieleden of het consultatiebureau geattendeerd op de ontwikkelingsvoorsprongen van hun jonge kind. Of soms worden ze per toeval ontdekt, omdat 'het kind wel hele vreemde dingen weet of kan', of doordat het op school en/of thuis onhandelbaar gedrag vertoont. Tja..en dan?

Er zijn veel verschillende soorten hoogbegaafden. Sommigen gaan 'vanzelf' en doorlopen de basisschool vrij moeiteloos, waarbij ze als ze geluk hebben, één of twee klassen kunnen overslaan. Toch zijn er ook veel hoogbegaafde kinderen die helemaal niet tot hun recht komen. Eén van de oorzaken is het knellende onderwijssysteem in Nederland. Er is tot op de dag van vandaag veelal helaas veel te weinig kennis over hoogbegaafdheid aanwezig bij leerkrachten en docenten, in alle geledingen van het onderwijs. Zo worden in groep 1 en 2 van de basisschool vaak ontwikkelingsvoorsprongen niet (op tijd) er- en herkend. Ook past het op het gemiddelde afgestemde Cito-systeem hoogbegaafden vaak niet en het zich niet gezien en erkend voelen door leerkrachten en/of mede-leerlingen speelt voor hoogbegaafden een belangrijke rol in het soms moeizaam doorlopen van de basisschool. Met soms traumatische ervaringen tot gevolg. Nog steeds is voor hoogbegaafden een VMBO-advies aan het eind van de basisschool niet ongebruikelijk, omdat ze tijdens die acht jaar basisvorming niet voldoende hebben kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben. Op zich is met dit advies helemaal niets mis, want we hebben ook hele goede vakmensen nodig. Maar dit advies past niet bij het intelligentievermogen en de leerhonger van hoogbegaafden.

Enkele kenmerken

Wetenschappelijk gezien bestaan er geen eenduidige definities van hoogbegaafdheid. Het is geen ééndimensionaal maar een meerdimensionaal begrip. Het is namelijk niet alleen maar uit te drukken in het criterium van een hoog IQ ( > 130). Soms komt het er bovendien niet uit, omdat het bijvoorbeeld op het testmoment niet zo goed gaat met een leerling. Bovendien heeft een test altijd een zekere mate van onbetrouwbaarheid in zich Er is (statistisch gezien) altijd wel sprake van een zekere meetfout. Hoogbegaafdheid omvat in ieder geval meer dan een hoge intelligentie en intelligentie omvat meer dan een IQ-test meet (Gardner, Sternberg).

Er is ook sprake van onder andere:

Hoogbegaafdheid neuropsychologisch aangetoond

Voor mijn afstudeeronderzoek voor het conservatorium heb ik onderzoek gedaan naar genderverschillen op basis van neurologische en biopsychologische factoren en wat daarvan de invloed is op de pianostudie en pianoles. Dankzij de hoogbegaafdheid van mijn zoon heb ik mij verder verdiept in de werking van de hersenen. Neuropsychologisch onderzoek heeft aangetoond, dat de hersenen van hoogbegaafden een meer georganiseerd patroon van de ontwikkeling van de witte stof laten zien dan gemiddeld intelligent of zelfs bovengemiddeld intelligente leeftijdgenoten (Jung & Haier, 2007). Grijze stof zorgt voor informatieverwerking, witte stof zorgt voor de communicatie tussen de zenuwcellen. Hoogbegaafden kunnen sneller verbindingen leggen; het zijn snelle, creatieve denkers. Hoogbegaafden leren anders, want in tegenstelling tot lineair denken (stap-voor-stap), gaan zij uit van het grote geheel en gaan daarna pas ‘terug naar de basis’. Zij beginnen, bij wijze van spreken, veelal liever achter in het lesboek dan voorin. Doordat dit hun grote voorkeur heeft, denken zij dat de basis dan ook snel onder de knie is, wat in veel gevallen niet zo is. Ook juist hoogbegaafden moeten leren leren; door veel te oefenen (en soms te herhalen) verbeter je je (muzikale) prestaties. Bijkomend voordeel is, dat zo het doorzettingsvermogen verder wordt ontwikkeld. Omdat het creatieve denkers zijn besteed ik bij hen ook veel aandacht aan improvisatie. Hoogbegaafden hebben soms bijkomende aandachtspunten, zoals dyslexie. Ook hier is aandacht voor.

Wat betekent dit alles voor de pianolessen?

Hoogbegaafden zijn nieuwsgierige en humoristische onderzoekers die willen weten hoe de techniek van de piano/vleugel in elkaar steekt. Die benieuwd zijn waarom de muziek van Bach anders klinkt dan van Chopin en die willen weten waar en wanneer klassieke muziek ontstaan is. Zij leren vooral top-down en voor hen is automatiseren meestal saai. Een typerende opmerking van een hoogbegaafde over het notensysteem is: “Ik begrijp het niet.” Maar net als de keertafels moeten de noten ook uit het hoofd worden geleerd en geautomatiseerd (en dat is soms best saai...). Daar besteed ik vooral in het begin veel aandacht aan. Vanwege de grote voorkeur voor het top-down leren, werk ik vanuit een van te voren vastgesteld doel en een bijbehorend plan daarbij. Samen werken we ernaar toe om het doel te bereiken. Ter bevordering van het creatieve denkvermogen is improvisatie een belangrijk onderdeel van de lessen. Klik voor meer lesonderdelen op de button "De lessen".